Kiến trúc thời kỳ thuộc địa ở hà nội từ hình ảnh châu âu thu nhỏ đến một đô thị mang phong cách á đông

Kiến trúc thời kỳ thuộc địa ở hà nội từ hình ảnh châu âu thu nhỏ đến một đô thị mang phong cách á đông Ts. Kts Nguyễn Đình Toàn

Kiến trúc thời kỳ thuộc địa ở hà nội từ hình ảnh châu âu thu nhỏ đến một đô thị mang phong cách á đông

Năm 1873 là mốc đánh dấu sự xâm chiếm Hà Nội của thực dân Pháp. Từ lúc này, người Pháp đã khởi công xây dựng các công trình kiên cố trên khu nhượng địa, chính thức mở đầu cho thời kỳ xây dựng quy mô của chính quyền Pháp ở Hà Nội và các tỉnh trong cả nước.

năm 1873 -1880 đến năm 1900 và kiến trúc thời kỳ này có thể có tên gọi chung là: Kiến trúc thuộc địa tiền kỳ và phương pháp xây dựng đô thị kiểu Châu Âu được du nhập.
Cấu trúc tổng thể dựa trên những nguyên tắc tổ chức các thương điếm Châu Âu ở Hải ngoại với lối bố cục truyền thống theo trục đối xứng và đường phố theo dạng hình học…

Những công trình chính thống của người Pháp ở thuộc địa được xây dựng hầu hết do các kiến trúc sư Pháp thiết kế.
Các công trình này được xây dựng vào những năm cuối thế kỷ XIX hoặc đầu thế kỷ XX như Phủ Toàn quyền Đông Dương, Toà Đốc lý Hà Nội, Toà án Hà Nội, trụ sở Công ty đường sắt Vân Nam, ga xe lửa Hà Nội, Phủ Thống Sứ Bắc Kỳ.
Thời kỳ này, tình hình chính trị chưa ổn định, kiến trúc thuộc địa kiểu trại lính của quân đội viễn chinh Pháp chiếm lĩnh ưu thế nhằm củng cố vị trí cai trị của Pháp ở Bắc Kỳ.

Các công trình mang phong cách kiểu cổ điển tạo sự trang nghiêm đồ sộ biểu hiện sự vững vàng của chính quyền bảo hộ và ý định ở lại Việt Nam lâu dài của người Pháp.
Các kiến trúc sư Pháp có kiến thức vững chắc về kiến trúc cổ điển Hy Lạp – La Mã và kiến trúc Châu Âu sau này.
Các trục đối xứng nghiêm ngặt, nhịp điệu lặp đi lặp lại của những hàng cột, hệ cấu trúc “dầm, cột” và “thức” theo phong cách cổ điển đã ăn sâu vào tiềm thức của họ. Người Pháp đã đưa phong cách Tân Cổ điển một cách tự nhiên hoà nhập cùng một số xu hướng kiến trúc khác vào các công trình xây dựng mà không rơi vào phong cách phục cổ.

Phong Cách Tân Cổ Điển Phát Triển Mạnh Hơn Vào Giai Đoạn Sau Này.

Kiến trúc Pháp xâm nhập vào Việt Nam trong quá trình lâu dài và được chia ra thành các thời kỳ sau: a.
Thời kỳ đầu 1873 – 1900 Những hoạt động về xây dựng đầu tiên của Pháp trong khoảng những 10 b.
Thời kỳ 1900 – 1920 Khu vực thị dân cũ của các tỉnh lẻ và các đô thị cũ bắt đầu phát triển, các công trình nhà ở được xây dựng đa số là 2 ¸ 3 tầng.
Điều quan trọng là nhà ở thị dân chịu ảnh hưởng của việc xây dựng mới và trang trí kiến trúc thuộc địa tiền kỳ thể hiện trong cấu trúc mặt bằng và hình thức trang trí.
Đây là thời kỳ tiến hành chương trình khai thác thuộc địa lần thứ nhất ở Đông Dương, kiến trúc chủ yếu là các loại công thự, dinh thự, công sở hoặc nửa dinh thự nửa công sở, một số dạng công trình kiến trúc kiểu “chính thống” lợp mái bằng đá ardoise, có tầng hầm và tầng mái.
Từ năm 1900 Chính quyền Pháp ở Đông Dương đã tiến hành công cuộc xây dựng các cơ quan đầu não ở Hà Nội với mục đích biến Hà Nội thành Thủ đô của Liên bang Đông Dương.
Kiến trúc của thời kỳ này cũng được nghiên cứu sâu để thoát khỏi chủ nghĩa công năng đơn giản của kiến trúc thuộc địa tiền kỳ.
Phong cách kiến trúc tân cổ điển được dùng phổ biến trong các công sở của nền hành chính thực dân Pháp, với đặc điểm bố cục đối xứng được khai thác thể hiện tính bề thế và hoành tráng qua các mặt chính có hình khối kiến trúc nặng nề ở các tầng dưới tập trung vào việc trang trí các chi tiết.biệt thự phong cách indochine, phòng ngủ phong cách indochine, Indochine interior style, indochine style, phong cách indochine hiện đại,

Vị trí của các công trình đó cũng là điểm nhấn trong tổng thể không gian quy hoạch.

Người Pháp muốn thông qua kiến trúc thể hiện sức mạnh áp đảo của chính quyền thực dân, đồng thời gây ảnh hưởng của văn hoá Pháp vào Việt Nam. KTS Auguste Henri Vildieu là Chánh Sở Kiến trúc trung ương ở Hà Nội đã kêu gọi kiến thiết một nền kiến trúc cổ điển để chinh phục dân bản địa, biểu thị quyền lực của người Pháp ở Đông Dương.

Thời kỳ 1920 – 1945 Điểm đáng chú ý trong thời kỳ này là quy hoạch và xây dựng nhà cửa phát triển mạnh theo xu hướng mới.

Bên cạnh các nhu cầu về sử dụng, người Pháp còn quan tâm nhiều đến thẩm mỹ kiến trúc của mỗi ngôi nhà.thiết kế nội thất phong cách đông dương.
Trong đó phải kể đến sự đóng góp của Toàn quyền Đông Dương Maurice Long trong việc sử dụng các kiến trúc sư giỏi từ Pháp và các thuộc địa khác sang.
Họ có những ý tưởng mới trong việc định hướng phát triển kiến trúc Pháp ở bản địa.
Ernest Hébrerd, Arthur Kruze cùng một số kiến trúc sư khác là những người đi đầu cho xu hướng sáng tác đó.
Các phong cách kiến trúc mới được thể nghiệm thay thế cho phong cách kiến trúc cổ điển Pháp được du nhập từ chính quốc.

Đó là xu hướng tìm tòi các phong cách kết hợp á – Âu, tức là khai thác các đặc điểm kiến trúc truyền thống cũng như chú ý đến khí hậu và vật liệu địa phương.

Một trào lưu đáng kể trong giai đoạn này là Art Deco với những đặc trưng của kiến trúc hiện đại thoát ly khỏi những chi tiết kiến trúc cổ điển, hướng tới cách xử lý hình khối và đường nét hình học đơn giản.

Nó trở thành một trào lưu mạnh, phát triển song song tồn tại với phong cách Đông Dương. Cả hai xu hướng này đã để lại nhiều tác phẩm kiến trúc có giá trị.

Những đặc điểm chính trong sự phát triển của kiến trúc thuộc địa Hệ thống luật lệ quản lý đô thị kiểu phương Tây và phương pháp quy hoạch đô thị được áp dụng khá chặt chẽ.

Trong quy hoạch đô thị, những vị trí thuận lợi được dành cho các công thự của bộ máy cai trị, các dinh thự dành cho các viên chức cao cấp và quan lại phong kiến, thể hiện sự phân biệt tầng lớp rõ rệt.
Trường học, nhà thương được xây dựng, đường xá được mở mang, chỉnh trang.

Môi trường đô thị được cải thiện từng bước.

Tuy vậy, đánh giá khách quan về quy hoạch đô thị Pháp thuộc cần phải thấy rằng Pháp là một nước có nền văn minh sớm phát triển của Châu Âu, kiến trúc – quy hoạch của họ đã đạt tới một đỉnh cao, những công trinh kiến trúc thời Pháp thuộc đã xây dựng để lại có một giá trị đặc biệt về phương diện nghệ thuật và kỹ thuật nhiệt đới hoá như “khu phố Tây” của Hà Nội, các phố Tây ở Sài Gòn, Huế, Hải Phòng, Nam Định… các khu nghỉ dưỡng Đà Lạt, Nha Trang, Vũng Tàu, Bạch Mã, Đồ Sơn.

Những khu nhà biệt thự là các khu nhà ổ chuột tồn tại song song phản ánh rõ nét đặc tính đối lập giai cấp.
ở các đô thị đã hình thành khá đầy đủ các công trình công nghiệp, thương nghiệp và dịch vụ, các công sở nhà ở của viên chức thượng lưu, trung lưu trong bộ máy cai trị.
Đô thị bước đầu thay đổi về hình thức, nhưng chưa thay đổi căn bản về chất. Khu công nghiệp, thương mại, văn hoá vui chơi giải trí chưa hình thành riêng biệt mà còn xây dựng xen lẫn với nhau.

ở Hà Nội, các công trình kiến trúc xây dựng với quy mô lớn và phong cách kiến trúc Châu Âu đa dạng, đặt nền tảng về phong cách kiến trúc, kỹ thuật cho các khu vực khác.
Các công trình kiến trúc thời Pháp thuộc xây dựng ở Hà Nội là những ví dụ điển hình đại diện cho cả nước về phong cách kiến trúc như: nhà ở, biệt thự, công sở, nhà thương, trường học, thư viện, bảo tàng, viện nghiên cứu… Người Pháp đã cho du nhập các vật liệu, kỹ thuật và công nghệ xây dựng mới làm thay đổi bộ mặt đô thị như: Xi măng, vật liệu mới đối với thị trường xây dựng Việt Nam lúc đó được người Pháp nhập khẩu rồi sau đó xây dựng nhà máy để sản xuất phục vụ nhu cầu kiến thiết nhà cửa, cầu đường, nó trở thành vật liệu 11 chính để dính kết gạch, đá, bê tông… trong việc xây dựng mỗi công trình.

Bê tông cốt thép lần đầu tiên xuất hiện ở Việt Nam, lúc đầu chỉ sử dụng ở các công trình lớn sau đã trở nên thông dụng ở các nhà ở kiểu biệt thự.

Ảnh hưởng qua lại giữa hai nền kiến trúc hình thành nét văn hoá của một đô thị mang phong cách á Đông: Kiến trúc thuộc địa đưa vào Việt Nam là loại kiến trúc đã tạo nên một loại hình đô thị mới chịu ảnh hưởng phương Tây giai đoạn cận đại.

Sự xuất hiện bê tông cốt thép đem lại cho công trình kiến trúc nhiều khả năng phong phú hơn về tổ hợp khối.
Vật liệu sắt thép được sử dụng rộng rãi trong kết cấu cầu, dầm, dàn phát huy tác dụng đối với kết cấu vì kèo vượt khẩu độ lớn.
Đó là điểm mạnh để có thể xây dựng các công trình lớn.
Loại thép hình (chữ I, U, L) dùng nhiều nhất là sàn nhà, dầm, lanh tô.
Ngói ardoise mang từ Pháp sang để lợp các công trình hành chính và một số dinh thự.
Vật liệu kính được đưa vào sử dụng rộng rãi kết hợp cửa chớp gỗ lần đầu có ở Việt Nam.
Vật liệu đất nung làm gạch xây, gạch có lỗ rỗng, ngói máy thay cho ngói ta vẫn lợp ở công trình kiến trúc dân gian do công ty gạch ngói Đông Dương sản xuất theo kỹ thuật Pháp.
Các cống thoát nước bằng gang, bằng gốm, vật liệu gốm được sử dụng rộng rãi.
Vật liệu trang trí bằng gạch men, gốm, sứ chi tiết hoa văn được vẽ, in, khắc hoạ đa sắc, phong phú.
Gạch hoa là vật liệu lát sàn cũng là loại hình vật liệu mới mẻ được người Pháp đưa vào nước ta để dùng cho các công trình của họ.

Nhiều công trình được xây dựng trên khắp đất nước, tập trung ở các thành phố lớn như Hà Nội, Sài Gòn – Chợ Lớn, Hải Phòng, Nam Định, Huế, Đà Lạt… Các thể loại công trình này xây dựng chủ yếu phục vụ cho nhu cầu của bộ máy cai trị thực dân Pháp ở Việt Nam.

Các công trình cho người Việt Nam cũng phải tuân theo quy hoạch của người Pháp.

Quá trình giao lưu đã bắt đầu làm biến đổi nền kiến trúc về các phương diện, khiến cho kiến trúc Việt Nam lật sang trang mới. Nhu cầu xây dựng của nhiều tầng lớp xã hội sau những năm 30 ngày càng tăng nhanh.

Kiến trúc Pháp xâm nhập vào Việt Nam trải qua một quá trình lâu dài, cùng phát triển song song tồn tại với kiến trúc bản địa. Trong quá trình đó đã xuất hiện hai xu hướng trái ngược nhau: Âu hoá và chống Âu hoá cả về văn hoá kiến trúc và kiến trúc.

Xã hội Việt Nam thời kỳ đó chưa có đầy đủ các điều kiện để tiếp nhận kiến trúc Pháp, kiến trúc Việt Nam bị lấn át bởi kiến trúc Pháp và phải đón nhận một cách bắt buộc. Trong giai đoạn đầu, yếu tố truyền thống được thay thế bởi yếu tố kiến trúc mới.
Nhưng đến đầu những năm 20 kiến trúc Pháp đã có những biến đổi để thích nghi với môi trường tự nhiên và văn hoá bản địa.
Kiến trúc Việt Nam đã có những ảnh hưởng đối với kiến trúc Pháp.Cũng vào thời gian này bản thân người Pháp đặc biệt là trí thức tiến bộ cũng thấy rằng không thể “đề cao” văn hoá Pháp mà chỉ có áp đặt nguyên bản kiểu cách kiến trúc Pháp vào một nước có truyền thống văn hoá lâu đời.
Hình thái đô thị thuộc địa đặc thù rõ xuất hiện rõ nét nhất là ở Hà Nội, bao gồm hai thành phần khác biệt nhau, nhưng có ảnh hưởng lẫn nhau.

Đó cũng là quá trình vận động, biến đổi lôgíc dẫn đến sự hoà nhập của hai nền kiến trúc.Đây là một quá trình từ tiếp xúc đến sự kết hợp văn hoá và cuối cùng là sự hoàn thiện mang nét đặc thù riêng… Kiến trúc Pháp thoạt đầu du nhập vào Việt Nam bằng con đường xâm lược.
Chính quyền thực dân đã nhanh chóng khẳng định và tạo lập ra những giá trị lớn lao về kiến trúc, đô thị và thẩm mỹ bởi sự thích ứng với môi trường tự nhiên và văn hoá của nước sở tại, để lại một di sản lớn có giá trị về các mặt văn hoá, kiến trúc và công năng.

Bằng những giải pháp và thủ pháp đối phó, các công trình do người Pháp xây dựng đã đạt được những thành công, tạo ra một xu hướng kiến trúc mới có bản sắc riêng, thích ứng với các điều kiện tự nhiên, khí hậu và khai thác, vận dụng các giá trị truyền thống văn hoá bản địa.

Nguồn: Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I- TS. KTS Nguyễn Đình Toàn

PHONG CÁCH NỘI THẤT HÀ NỘI

PHONG CÁCH NỘI THẤT HÀ NỘI! MỘT DỰ ÁN HAY MỘT GIẤC MƠ Đã có người hỏi tôi “vậy phong cách Hà nội là gì ?”…

CHIÊM NGƯỠNG NGÔI BIỆT THỰ PHÁP CỔ (172 QUÁN THÁNH, BA ĐÌNH, HÀ NỘI)

Nằm ở giữa trung tâm Hà Nội, ngôi biệt thự Pháp cổ (172 Quán Thánh, Ba Đình, Hà Nội) nổi bật bởi kiến trúc độc đáo….

BÙI XUÂN PHÁI VÀ CÁC TÁC PHẨM VẼ VỀ PHỐ CỔ HÀ NỘI

Bùi Xuân Phái là một họa sĩ Việt Nam, nổi tiếng với các tác phẩm vẽ về Phố cổ Hà Nội. Ông sinh ngày 1 tháng 9 năm 1920…

KIẾN TRÚC PHỐ CỔ HÀ NỘI LÀ MỘT TRONG NHỮNG NÉT ĐẸP VĂN HÓA ĐẶC SẮC

Kiến trúc phố cổ Hà Nội là một trong những nét đẹp văn hóa đặc sắc của thủ đô ngàn năm văn hiến. Nó phản ánh lịch…

CÁC PHONG CÁCH CHÍNH TRONG KIẾN TRÚC HÀ NỘI THỜI PHÁP THUỘC

Các phong cách chính trong kiến trúc Hà Nội thời Pháp thuộc Sự hiện diện đầu tiên của kiến trúc Pháp ở Hà Nội là từ…

ANNAM ART HOMESTAY NGHỆ THUẬT NẰM GIỮA LÒNG THỦ ĐÔ

Nếp nhà Đông Dương giữa lòng Hà Nội “An Nam là một cái tên từ thời nhà Đường của nước ta, thêm thắt phần nghệ…